Trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần thay đổi ngành giao thông vận tải, đặc biệt trong lĩnh vực vận tải biển, bằng việc tối ưu hóa quãng đường, giảm tiêu thụ nhiên liệu và tăng cường sự an toàn trên hành trình. Tuy nhiên, sự phát triển rất nhanh của AI cũng đặt ra các rủi ro đáng chú ý như đe dọa an ninh mạng, quan ngại về dữ liệu cá nhân và những thách thức trong quản lý, kiểm soát.

Lợi ích từ việc sử dụng AI

Han Deng, nhà nghiên cứu tại Reed Smith, cho biết trong một bản tin gần đây: 

“AI có thể tạo ra những sự khác biệt đáng kể trong mục tiêu phát triển bền vững của lĩnh vực vận tải bằng việc giảm khí phát thải”.

Bằng việc phân tích dữ liệu thời gian thực của những yếu tố như tốc độ gió và luồng không khí, AI có thể đưa ra quãng đường và tốc độ hiệu quả nhất cho tảu biển, giảm thiểu tiêu thụ nhiên liệu và giảm lương khí phát thải.

Một nhà phân tích khách của Reed Smith, Oliver Beiersdorf, cũng nhấn mạnh những lợi ích từ việc ứng dụng AI. “AI có thể giúp tăng cường sự an toàn bằng việc sử dụng cảm biến hình ảnh để xử lý việc lưu thông của các tàu biển và ngăn ngừa tai nạn, đâm va. Bên cạnh đó, AI có thể tạo ra các mô hình 3D để mô phỏng tác động nếu có nguy cơ va chạm và nhận diện các nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn. AI có thể được sử dụng trong ngành công nghiệp vận tải để hỗ trợ việc đánh giá và quản lý an toàn bằng việc nhận diện, quản lý và dự đoán rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn.

Ngoài lợi ích mang lại, cũng cần phải tính đến những rủi ro về an ninh mạng.

Những quan ngại về an toàn mạng

Cho dù những lợi ích của việc ứng dụng AI trong ngành hàng hải là rõ ràng, các nhà nghiên cứu của Reed Smith cho rằng việc đánh giá những rủi ro kèm theo là rất cần thiết. An ninh mạng là vấn đề cần được quan tâm nhất, vì tội phạm mạng

có thể sửa đổi các dữ liệu đầu vào khiến cho các nền tảng AI nhận dạng nhầm các hoạt động hàng hải nguy hại.

“Mọi thứ có thể diễn ra rất nhanh và đó là nguy cơ rất lớn”. Beiersdorf cho biết. Tội phạm mạng đang ngày một tinh vi hơn và thậm chí có thể thay đổi dữ liệu đầu vào, khiến cho các nền tảng AI nhận dạng nhầm các hoạt động hàng hải nguy hại là hợp pháp hoặc an toàn. Những người sử dụng AI cần phải đảm bảo an toàn của các hệ thống vận hành bằng AI.

“Việc sử dụng AI mà không kiểm tra có thể tạo ra hoặc gia tăng rủi ro về tấn công an ninh mạng, xâm phạm luật về dữ liệu cá nhân, và, thậm chí là, có thể tạo ra những rủi ro mà chúng ta không thể nào lường trước được”

Beiersdorf cho biết thêm rằng các công ty vận tải biển cần cập nhật hệ thống an ninh mạng hiện nay và các kế hoạch đánh giá rủi ro để nhận diện các nguy cơ và tuân thủ các quy định liên quan về dữ liệu và bảo mật. Lấy ví dụ về sự cố phần mềm CrowdStrike ngày 19/7/2024, ảnh hưởng đến hầu hết mọi hoạt động trong các lĩnh vực, Beiersdorf nhận định: “Điều đáng chú ý là, những gì mà chúng ta nói đến ở đây lại thực sự là một phần mềm được xây dựng với mục đích ngăn chặn rủi ro tội phạm mạng (CrowdStrike), chỉ cần một vấn đề trong lập trình cũng có thể dẫn đến việc cả một hệ thống bị sập và ngừng hoạt động trên diện rộng bởi vì... chúng ta quá phụ thuộc vào công nghệ”.

Một thách thức khác nữa là chất lượng của dữ liệu được sử dụng để huấn luyện hệ thống trí tuệ nhân tạo. Chẳng hạn, dữ liệu không chính xác hoặc chỉ dẫn nhầm có thể dẫn đến những dự đoán và định hướng hành hải sai lệch. Hơn nữa, chi phí đầu tư cao cho công nghệ AI có thể dẫn đến sự phân hóa trong ngành với việc những công ty nhỏ hơn phải rất khó khăn để có thể chấp nhận sử dụng các công cụ này. Những nền kinh tế kém phát triển có thể sẽ không hợp nhất được các nền tảng AI trong hoạt động hàng hải của họ, dẫn đến nguy cơ đứt gãy thương mại toàn cầu. Nếu không có sự đồng bộ và thành thạo trong việc sử dụng AI, ngành vận tải biển có thể bị sụt giảm doanh thu, thiếu sự quản lý trên toàn cần và gia tăng những đội tàu bất hợp pháp.

Đầu tư vào chất lượng

Để đạt được những lợi ích từ việc sử dụng công nghệ AI và giảm nguy cơ rủi ro, ngành hàng hải cần đầu tư và việc đảm bảo an ninh mạng, phát triển các quy định quản lý, đảm bảo chất lượng của các dữ liệu đầu vào được dùng để huấn luyện hệ thống AI, đồng thời tăng cường hợp tác và chia sẻ kiến thức.

Các công ty vận tải biển cần coi vấn đề an ninh mạng là ưu tiên hàng đầu để bảo vệ hệ thống AI khỏi việc bị tấn công, làm hại đến toàn bộ dữ liệu và đe doạ an toàn khai thác. Điều nay bao gồm và việc áp dụng các biện pháp an ninh mạnh mẽ, cập nhật phần mềm thường xuyên và đánh giá những lỗ hổng trong hệ thống. Bên cạnh đó, các công ty cũng cần xem xét việc đầu tư cho bảo hiểm an ninh mạng để hạn chế thiệt hại về tài chính nếu xảy ra sự cố tiềm ẩn.

Các chính phủ có thể làm việc với các chuyên gia trong ngành để triển khai những quy định cụ thể nhằm giải quyết các thách thức và phát huy những lợi ích mà AI mang lại. Các quy định này phải cân bằng giữa việc thúc đẩy sáng tạo và đảm bảo an toàn, an ninh. Họ cũng có thể đưa ra những quy tắc về đạo đức khi sử dụng AI, bao gồm các yêu cầu về minh bạch và bảo mật dữ liệu. Bên cạnh đó, các quy định phải đáp ứng và theo kịp được với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ AI.

Beiersdorf cho biết thêm: “Việc các quy định quản lý không theo kịp với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ AI cũng là một quan ngại. Các quy định sẽ luôn phải nhanh nhạy. AI đang tiếp tục phát triển rất nhanh và các quy định có thể sẽ không giải quyết hiệu quả được các vấn đề có thể xảy ra khi công nghệ thay đổi”

Bên cạnh đó, các công ty nên đầu tư vào việc nâng cao chất lượng dữ liệu để đảm bảo dữ liệu dùng huấn luyện hệ thống AI là tiêu biểu, chính xác và đáng tin cậy. Điều này bao gồm việc thực hành quản lý dữ liệu, lọc và chuẩn hoá dữ liệu, xác nhận tính hợp lệ của các nguồn dữ liệu. Ngoài ra, các công ty cũng cân nhắc việc sử dụng công nghệ ẩn danh và mã hoá dữ liệu để bảo vệ các thông tin nhạy cảm.

Việc hợp tác giữa các chủ tàu/công ty vận tải biển, những nhà nghiên cứu và lập pháp là rất cần thiết để giải quyết những thách thức và tận dụng những cơ hội mà AI mang lại. Điều này bao gồm cả các hoạt động chia sẻ kinh nghiệm, thực hiện nghiên cứu chung và phát triển những tiêu chuẩn trong lĩnh vực vận tải. Chẳng hạn, Chính quyền cảng Hamburg (HPA) và Chính quyền cảng và hàng hải Singapore (MPA) mới đây đã ký một Ý định thư (Letter of Intent) để tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh mạng, chuyển đổi số và phi cacbon hoá với mục tiêu thiết lập những dự án hợp tác và các hoạt động cải thiện hiệu quả và phát triển bền vững tại hai cảng. Sự hợp tác này cũng có thể thúc đẩy việc chuyển giao các thông tin an ninh mạng.

Cuối cùng, hợp tác quốc tế là rất cần thiết để đảm bảo thực thi được các tiêu chuẩn và các quy định tại các quốc gia/các nền tư pháp khác nhau.

(Tác giả: Carly Fields, BALTIC EXCHANGE, 09/10/2024, https://www.balticexchange.com/en/news-and-events/news/baltic-magazine/2024/Double-edged-sword-of-AI-in-shipping.html)

(Biên dịch: Nguyễn Thị Mai Anh – Phòng Kế hoạch Tổng hợp)