Tình trạng khan hiếm nguồn cung tàu chở dầu trên toàn cầu có thể sẽ trở nên trầm trọng hơn vào năm 2023, do hai quy định mới liên quan đến bảo vệ môi trường biển của IMO sẽ gây ảnh hưởng mạnh đến hoạt động khai thác của các tàu dầu cũ, có độ phát thải các bon cao. Điều này khiến cho các chủ tàu dầu buộc phải tìm ra những biện pháp phù hợp để tối ưu hóa đội tàu của họ, đảm bảo việc tuân thủ hai quy định trên, trong đó có thể bao gồm việc trang bị các máy móc, thiết bị mới trên tàu, giảm tốc độ chạy của các tàu cũ, bán hoặc phá dỡ các tàu cũ không đạt yêu cầu của quy định.

Ngày 01/01/2023, tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) sẽ triển khai hai quy định mới liên quan đến bảo vệ môi trường biển, đó là quy định về Chỉ thị cường độ các bon (CII) và Chỉ số hiệu quả năng lượng đối với tàu hiện có (EEXI). Hai quy định này sẽ buộc chủ tàu phải tính toán và theo dõi cường độ phát thải các bon của các tàu họ sở hữu, trong đó Chỉ thị cường độ các bon CII đo lượng khí thải thực tế của tàu hàng năm sau đó phân hạng tàu giữa hạng A (tốt nhất) và hạng E (tệ nhất); còn chỉ số EEXI tính toán lượng phát thải dựa trên các thông số kỹ thuật của tàu, như công suất, mức tiêu thụ nhiên liệu cụ thể tương ứng của động cơ chính và động cơ phụ, trọng tải tàu và tốc độ theo công suất động cơ.

Một số đơn vị hoạt động trong lĩnh vực thương mại và vận chuyển dầu bằng đường biển đã đặt câu hỏi về tính hiệu quả của các quy định này, đặc biệt là Chỉ thị cường độ các bon CII. Họ cho rằng các tàu dầu cũ có thể đạt được thứ hạng CII tốt hơn khi thực hiện việc chuyên chở hàng hóa trên các tuyến vận chuyển dài, trong khi các tàu hiện đại, kinh tế (eco vessels) có thể dễ dàng đạt được hạng CII tuân thủ (hạng C hoặc tốt hơn) khi khai thác trên các tuyến vận chuyển ngắn.

Giảm tốc độ chạy của tàu cũ, tăng lượng tàu phá dỡ, tăng cường giao dịch mua bán tàu cũ

Các quy định nói trên sẽ ít nhiều khiến cho lượng khí thải các bon ra ngoài môi trường biển giảm đi khi bắt đầu có hiệu lực, tuy nhiên, nó sẽ gián tiếp thúc đẩy sự gia tăng mức cước vận chuyển dầu bằng đường biển.

Nhiều chủ tàu sẽ phải giảm tốc độ chạy của các tàu cũ để đạt được hạng CII yêu cầu vì khi chạy ở tốc độ chậm hơn, tàu thải ra lượng khí các bon ít hơn. Điều này sẽ góp phần làm khan hiếm nguồn cung tàu do các con tàu sẽ mất nhiều thời gian hơn trong việc hành hải, dẫn đến số lượng tàu sẵn sàng (open vessels) cho các lô hàng trên thị trường sẽ trở nên ít hơn.

Các chủ tàu cũng có thể phải trang bị thêm các máy móc, thiết bị mới tiết kiệm năng lượng cho các tàu hiện có để đảm bảo tuân thủ các quy định mới của IMO, nhưng điều này sẽ không kinh tế đối với một số tàu sắp hết thời gian khai thác. Do đó, các quy định mới của IMO có thể sẽ thúc đẩy việc phá dỡ các tàu cũ không đạt yêu cầu về lượng phát thải, khiến cho trọng tải đội tàu chở dầu toàn cầu bị sụt giảm với tốc độ nhanh hơn trước.

Hoạt động mua bán lại các tàu chở dầu trên 15 tuổi đã diễn ra sôi động trong năm 2022, với nhu cầu mạnh mẽ đến từ nhiều chủ tàu nhỏ, kém minh bạch, sử dụng tàu cho mục đích vận chuyển nguồn dầu bị cấm vận của Nga. Đây là một yếu tố khác gây hạn chế nguồn cung trọng tải, vì các tàu vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ và Châu Âu sẽ khó có thể chuyển sang khai thác ở các thị trường khác trên thế giới với lý do pháp lý hoặc lý do bảo hiểm.

Sự khan hiếm nguồn cung tàu chở dầu sẽ còn kéo dài đến năm 2024

Các quy định mới của IMO được triển khai trong bối cảnh mức cước cho thuê định hạn duy trì trên 50.000 USD/ngày đối với hầu hết các thị trường tàu chở dầu thô và tàu chở dầu sản phẩm. Giá cước vận tải đã được đẩy lên cao bởi sự thay đổi luồng hàng chuyên chở, do cuộc xung đột giữa Nga-Ukraine gây ra cùng với sự phục hồi nhu cầu xuất khẩu trên thế giới sau đại dịch Covid-19. Cả hai yếu tố này đã khiến cho nhu cầu vận chuyển dầu toàn cầu tăng trưởng một cách mạnh mẽ.

Theo dự báo của Công hội hàng hải quốc tế và vùng Baltic (BIMCO), sẽ chỉ có một chút hỗ trợ nguồn cung từ các tàu dầu đóng mới, do đội tàu chở dầu sản phẩm được dự báo sẽ chỉ tăng 0,9% trong năm tới, giảm từ 1% trong năm nay, trong khi đội tàu chở dầu thô được dự báo sẽ chỉ tăng 1,7%, giảm từ 5,4% trong năm nay.

Tình trạng thưa thớt các tàu dầu đóng mới được xuất xưởng và tham gia vào thị trường sẽ vẫn còn kéo dài ít nhất đến năm 2025, vì hầu hết các nhà máy đóng tàu  vẫn đang bận rộn với các đơn đặt hàng tàu container và tàu chở khí đốt tự nhiên hoá lỏng (LNG) cho đến cuối năm 2024.

Mikael Skov - giám đốc điều hành công ty Hafnia Tankers đã phát biểu trong một cuộc họp hồi tháng 6: “Không ai có thể làm thị trường chuyên chở dầu hạ nhiệt vào thời điểm này - ngay cả khi tất cả mọi người ở đây đồng lòng đặt mua 150 tàu chở dầu mới' - thì cũng không ai có thể cung cấp nổi. Vì vậy, có thể thấy thị trường chuyên chở dầu hiện đang ở trong trạng thái bền vững”.

Tác giả: Nguyễn Thị Hồng Liên

Đồng tác giả: Nguyễn Tùng Khánh

Nguồn: Argus